8 مارچ ( زالبولانی میان استمانی روچ: بلوچ شیرزالانی نام ءَ )

 

 ￴

دنیا  ءِ ￵ گیشتریں ملکاں ہر سال 8 مارچ  ءَ ￴ زالبولانی میان استمانی روچ برجم دارگ بیت۔ اے روچ 1975  ءَ ￴ دنیا  ءِ ￵ راجانی ہواریں گلّ یو۔این۔او  ءَ ￴ زالبولانی میان استمانی روچ  ءِ ￵ نام  ءَ ￴ نامینتگ  ءُ ￶ 1977  ءَ ￴ ہمے گلّ  ءَ ￴ ہواریں باسکان  ءَ ￴ داوت داتگ کہ اے روچ  ءَ ￴ سرکاری موکل بہ بیت  ءُ ￶ اے روچ سرجمیں جہان  ءَ ￴ زالبولانی میان استمانی روچ  ءِ ￵ نام  ءَ ￴ برجم دارگ بہ بیت۔

اے روچ  ءِ ￵ برجم دارگ  ءِ ￵ بندات چہ کجا بیت؟ کدی بیت؟ چونی  ءَ ￴ بیت  ءُ ￶ پرچا بیت؟ اشی  ءِ ￵ وتی مزنیں تاریخے۔ 

ویکیپیڈیا  ءُ ￶ سوشل میڈیا  ءِ ￵ جتائیں سرشونانی رِد  ءَ ￴ اے روچ  ءِ ￵ برجم دارگ  ءِ ￵ ھبر اوّلی رند  ءَ ￴ 1910  ءَ ￴ بیت۔ وھدے کوپن ہیگن، ڈنمارک  ءَ ￴سوشلسٹ سکینڈ انٹرنیشل  ءِ ￵ لس دیوان  ءَ ￴ پیسر سوشلسٹ زالبولانی میان استمانی کانفرنسے جم دارگ بیت۔ اے دیوان  ءَ ￴ہبدہ ملک  ءَ ￴ چہ سد مردم بہر زوریت  ءُ ￶ ہمے دیوان  ءَ ￴ امریکی سوشلسٹانی رندگیری  ءَ ￴ جرمن ڈلّ  ءِ ￵ نیمگ  ءَ ￴ چہ کلارا زیٹیکن ، کیٹ ڈنکر، پاؤلا تھیڈے  ءُ ￶دگہ لہتیں رھشون  ہمے ھبر  ءِ ￵ سر  ءَ ￴ زور دیئنت کہ زالبولانی میان اُستمانی روچ برجم دارگ بہ بیت۔ بلئے بندات  ءَ ￴ زالبولانی روچ گیشّینگ نہ بیت کہ کجام اِنت۔ 

دومی سال بزاں 1911  ءَ ￴ 19 مارچ  ءَ ￴ اوّلی رند ءَ ￴ زالبولانی روچ آسٹریا، ڈنمارک، جرمنی  ءُ ￶ سوئزلینڈ  ءَ ￴ برجم دارگ بیت کہ اے مراگش  ءُ ￶ روانکاں کساس دہ لکّھ مردم بہر زوریت۔ بندات  ءَ ￴ اے روانکاں زالبولانی لوٹ ہمے بیت کہ آہاں گچینکاری  ءَ ￴ بہر زورگ  ءُ ￶ اُلسی اگدہانی سر  ءَ ￴ کار کنگ  ءِ ￵ حقّ دیئگ بہ بیت  ءُ ￶ کار  ءُ ￶ روزگار  ءِ ￵ درگت  ءَ ￴ جنینی  ءِ ￵ سبب  ءَ ￴ آہان  ءَ ￴ کمتر لیکگ مہ بیت۔

بندات  ءَ ￴ پہ زالبولانی میان استمانی روچ  ءَ ￴ یک ھاسیں روچے گیشّینگ نہ بوتگ اَت۔ امریکہ  ءَ ￴ مارچ  ءِ ￵ بندات    ءُ ￶ روس  ءَ ￴ فروری  ءِ ￵ گڈسر  ءَ ￴ اے روچ برجم دارگ بوت۔ روس  ءَ ￴ 23 فروری  ءَ ￴اے روچ جم دارگ بوت، بلئے روس  ءَ ￴ چو کہ گریگورین کیلنڈر کارمرز بوہگ اَت پمشکا عیسوی کیلنڈر  ءِ ￵ رِد  ءَ ￴ اے روچ 8 مارچ  ءَ ￴ کپگ  ءَ ￴ اَت۔ ہمے ھاتر  ءَ ￴ جرمنی  ءَ ￴ 1914  ءَ ￴ اوّلی رند  ءَ ￴ 8 مارچ  پہ زالبولانی میان اُستمانی روچ  ءَ ￴ گچین کنگ بوت۔

 ہشت مارچ 1917  ءَ ￴ روس  ءَ ￴ گد  ءِ ￵ کارجاہانی زالبولاں یک جنزے بندات کت  ءُ ￶ میزان میزان  ءَ ￴ اے جنز پورئیں شہر  ءُ ￶ بازاراں تالان بوت۔ اے جنز  ءَ ￴ ہواریں زالبولانی لوٹ ” ایمنی  ءُ ￶ نان“ اَت۔ بزاں آہاں گوں ایمنی  ءَ ￴ نندگ  ءِ ￵ لوٹ کت  ءُ ￶ کار  ءُ ￶ روزگار  ءَ ￴ مردینانی برابری  ءِ ￵ واہگدار اِتنت۔ ہمے جنز  ءَ ￴ چہ روس   ءَ ￴ فروری  ءِ ￵ آشوب  ءِ ￵ بندات بوت  ءُ ￶ہمیشی  ءِ ￵ سان اِتنت کہ روس  ءَ ￴ اکتوبر  1917   ءِ ￵ آشوب اَتک۔ ہمے سال  ءَ ￴ الیگزینڈرا  ءُ ￶ ولادیمیر لینن  ءَ ￴ 8 مارچ  ءَ ￴ زالبولانی میان استمانی روچ  ءِ ￵ جم دارگ  ءِ ￵ جار جت  ءُ ￶ اے روچ  ءَ ￴ سرکاری موکل  ءِ ￵ اعلان کت۔ سوویت یونین  ءِ ￵ جار  ءَ ￴ پد بندات  ءَ ￴ کمیونسٹ ملکاں اے روچ  ءَ ￴ سرکاری موکل  ءِ ￵ جار جت کہ اشانی تہا چین ہم ہوار ات۔ 

رندتر  ءَ ￴ دنیا  ءِ ￵ راجانی ہواریں گلّ  ءَ ￴ اے روچ  ءَ ￴ را زالبولانی میان استمانی روچ منّ اِت۔ اصل  ءَ ￴ اے روچ دنیا  ءِ ￵ جتائیں ملکاں جتائیں وڑے  ءَ ￴ برجم دارگ بیت، چیاکہ ہر ملک  ءُ ￶ ہر راج  ءِ ￵وتی جیڑہ  ءُ ￶ جنجال اَنت۔ اگاں افغانستان  ءُ ￶ امریکہ  ءَ ￴ دیم پہ دیم بہ کن ایں گڑا دوئینانی جیڑہ کدی یکّیں بوت نہ کن اَنت۔ افغانستان  ءَ ￴ زالبولے نہ کار کت کنت نہ کہ جنکّے دربرجاہ  ءَ ￴ وانگ  ءَ ￴ شت کنت، بلئے امریکہ  ءِ ￵ جیڑہ اے نہ اِنت۔ ہود  ءَ ￴ جنین وانیت، کار  ءُ ￶ روزگار ہم کنت، سور وتی دل  ءِ ￵ تب  ءَ ￴ کنت، بلئے پدا اوں بازیں جیڑہانی دیمپان انت۔ بندات  ءَ ￴ زالبولانی مستریں جیڑہ کہ دنیا  ءِ ￵ گیشتریں زالبول آہانی دیمپان اَت انت آ چوش اَنت۔ ہر زالبول  ءِ ￵ اوّلی واہگ ہمیش اِنت کہ آ انسانے  ءُ ￶ بائد اِنت آئی  ءَ ￴ را مردینانی ہمسری  ءِ ￵ موہ دیئگ بہ بیت  ءُ ￶ دومی جنین بوہگ  ءِ ￵ سبب  ءَ ￴ آئی  ءَ ￴ را چاگرد  ءَ ￴ کمتریں ہستی یے لکگ مہ بیت۔

چوکہ بنداتی دور   ءَ ￴اگاں ما زالبولانی لوٹاں بہ چار ایں آہانی اوّلی لوٹ￵ ہمے بوتگ کہ آہاں گچین کاریاں بہر زورگ  ءِ ￵ حق دیئگ بہ بیت۔ کارجاہاں مردینانی برابری  ءَ ￴ مزّ دیئگ بہ بیت  ءُ ￶ جانی نزوری  ءِ ￵ سبب  ءَ ￴ آہانی سر  ءَ ￴ تشدّد کنگ مہ بیت۔اے تک  ءَ ￴ اگاں ما بلوچ زالبولاں بہ چار ایں گڑا آہاں نہ گوں گچین کاری  ءَ ￴ کار بوتگ  ءُ ￶ نہ کہ آہاں کارجاہے دیستگ۔ گچین کاری بلوچ  ءِ ￵ گوٛر  ءَ ￴ اے واست  ءَ ￴ نہ بوتگ کہ بلوچ  ءَ ￴ وت  ءَ ￴ را ملکے پہ نام  ءَ ￴ نہ بوتگ، بلکیں 1970  ءَ ￴ پاکستان  ءِ ￵ہواری  ءَ ￴ بازیں مدّتے  ءَ ￴ پد اوّلی رند  ءَ ￴ بلوچ راج  ءَ ￴ گچینکاری  ءَ ￴ دلجمیں رنگے  ءَ ￴ بہر زرتگ  ءُ ￶ کارجاہ بلوچ زالبولاں اوّلی رند  ءَ ￴ کراچی  ءَ ￴ دیستگ  ءُ ￶ ہود  ءَ ￴ کار کتگ۔

یو۔این۔او  ءِ ￵ رپورٹے  ءِ ￵ رِد  ءَ ￴ دنیا  ءِ ￵ چلّ  ءُ ￶ پنچ درسد زالبولانی گشگ اِنت کہ آ وت ذہنی یا جانی تشدّد  ءِ ￵ دیمپان بوتگ اَنت یا آہاں وتی پجّاروکی یے ہمے جنجالانی دیمپانی  ءَ ￴ دیستگ۔ اشی  ءَ ￴ چہ یک ھبرے پدّر بیت کہ دنیا  ءِ ￵ دیمروی کتگیں  ءُ ￶ پد منتگیں ملکاں، ہر دو جاہاں زالبولاں ھال  ءُ ￶ روچ نیست۔ دانکہ جنین  ءَ ￴ چاگرد  ءَ ￴ انسانے  ءِ ￵ جہت  ءَ ￴ چارگ نہ بیت آ کدی اوں وتی سنچ  ءُ ￶ بود  ءَ ￴ چہ کار گپت نہ کنت۔

اگاں بلوچ چاگرد  ءَ ￴ بلوچ زالبولانی ھبر  ءَ ￴ بہ کن ایں گڑا مرچی جاور چہ زیکّ  ءَ ￴ جتا اَنت۔ بلوچ چاگرد  ءِ ￵ یک زیباہی یے بوتگ کہ زالبول  ءُ ￶ مردین ہر ڈولیں کار  ءُ ￶ ہر وڑیں چاگردی چست  ءُ ￶ ایراں ھمکوپگ بوتگ اَنت۔ بلوچ راج چو کہ زمانگ  ءَ ￴ چہ سرانوئیں راجے بوتگ، ہمے ھاتر  ءَ ￴ روچے جاہے ھنکین کنگ  ءِ ￵ سبب  ءَ ￴ زالبول  ءُ ￶ مردین ھور  ءُ ￶ تور بوتگ اَنت۔ ڈگارانی سر  ءَ ￴ کار کنگ  ءَ ￴ بگر دانکہ مال چارینی  ءَ ￴ زالبول مردینانی ہمسری  ءَ ￴ گون بوتگ اَنت۔ بلئے پدا اوں اگاں ما بہ گش ایں کہ گوٛست  ءَ ￴ بلوچ زالبولاں آہانی حقّ دیئگ بوتگ  گڑا دروگے۔ چوکہ بلوچی بازیں بتل  ءُ ￶ کسّہاں چہ اے چیز پدّر بیت۔ پہ درور بلوچی بتلے کہ:

”مات پاتے“

اشی  ءِ ￵ بزانت ہمیش اِنت کہ مات  ءَ ￴ بستار نیست۔ چکّ ہر وھد  ءَ ￴ چہ پت  ءُ ￶وتی پت  ءِ ￵ کہول  ءَ ￴ زانگ بیت، مات  ءِ ￵ نام  ءَ ￴ چہ کسّ وتی سیادی  ءُ ￶شجرہ  ءَ ￴ دیما نہ بارت۔ مات  ءَ ￴ کہ بستار نہ بیت گڑا بزاں کہ جنین ￴ مرد  ءِ ￵ ہمسر لیکگ نہ بیت۔ اشی  ءَ ￴ ابید بازیں بلوچ ٹکّاں زالبول  ءَ ￴ را گوشت  ءِ ￵ ورگ نیل اَنت۔ عوضی  ءَ ￴ جنکاں دیئگ، سیاہ کاری  ءِ ￵ بہتام  ءَ ￴ ابید جست  ءُ ￶ پرس  ءَ ￴ کُشگ، جنین  ءِ ￵ ہر جیڑہ  ءَ ￴وتی پیسلہ  ءَ ￴ سلّاڑ کنگ اے ھبر  ءِ ￵ شاھدی اَنت۔ ما ہرچی بہ گش ایں کہ بانڑی اے ڈول بوتگ، گل بی بی پلاں جنگ  ءِ ￵ سروکی کتگ یا کمبر  ءِ ￵ مات  ءَ ￴ وتی بچّ پہ نازینک کبر  ءَ ￴ برتگ، بلئے راستی  ءَ ￴ بلوچ چاگرد  ءَ ￴ اوں زالبول کدی سرجمیں انسانے لیکگ نہ بوتگ۔ چوکہ اے بتل اِنت:

”جنین  ءِ ￵ عقل سہب  ءِ ￵ سر  ءَ ￴ پاد  ءِ ￵ کُڑ  ءَ ￴ اِنت “

یا

“کار نہ اِنت کوارّوکیں کوانٹانی

ترپّل  ءُ ￶ ترینزوکیں جنکّانی

بار پما جُنگیں لیڑواں زیب اَنت“

 بتل  ءُ ￶اُلسی لبزانک چوکہ راج  ءِ ￵ مچّانکی تب  ءِ ￵ عکاسی  ءَ ￴ کن اَنت۔ چرے بتل  ءُ ￶ گشتناں ہمے  پدّر بیت کہ بلوچ چاگرد  ءَ ￴ زالبول مدام نادان  ءُ ￶ بے عقل لیکگ بوتگ۔ بلئے مروچی جاور جتا اَنت۔ مروچی ہمے نادانیں زالبول سرجمیں راجے  ءِ ￵ سروکی  ءَ ￴ کنگ  ءَ ￴ اَنت۔

پہ درور ڈاکٹر ماہ رنگ بلوچ ءَ ￴ یک رندے بلوچ سردار یار محمد رند (کہ وتی منّ  ءَ ￴ بلوچانی نامی ئیں ٹکّے  ءِ ￵ سردار اِنت۔)  ءَ ￴ گشتگ اَت کہ تو جنکّے ئے لوگ  ءَ ￴ بہ نند۔ اے ھبر بُندر  ءَ ￴ تژنے کہ یک جنینے ھما کدّ  ءَ ￴ رُستگ کہ آ پاد بئیت  ءُ ￶ مہلونک  ءِ ￵ سروکی  ءَ ￴ بہ کنت۔ مروچی ہمے سردار  ءُ ￶ میرانی دپّ کٹّ اِنت  ءُ ￶ نشتگ اَنت۔  ءُ ￶ ہمے زال پہ ھکّ  ءُ ￶ دل راج  ءِ ￵ سروکی  ءَ ￴ کنگ  ءَ ￴ اَنت۔

بلوچ زالبولانی اے کدّ  ءَ ￴ آہگ  ءُ ￶ رسگ یک مزنیں پولیٹیکل پروسسے  ءَ ￴ چہ گوٛزگ  ءِ ￵ آسر اِنت۔ ہر چاگردے کہ جنگ زردگ بیت، ہود  ءَ ￴ دو طبقہ درستاں گیش متاثر بیت، یکّے چکّ  ءُ ￶ دومی زالبول۔ بلوچ چوکہ مزنیں مدّتے بیت نہ کٹّوکیں جنگے  ءَ ￴ گپتگ۔ ہمے جنگ  ءِ ￵سبب  ءَ ￴ ورنا گرگ  ءُ ￶ بندی کنگ بوتگ اَنت یا آہانی ژانگولیں جون گیاباناں دور دیئگ بوتگ اَنت۔ اشاں ابید دگہ مزنیں ٹولی یے کہ ہمے جنگ  ءَ ￴ دزگلائیش اِنت آ چہ وتی لوگ  ءُ ￶ ھلکاں سستگ اَنت، چیاکہ یک مردمے یکّیں وھد  ءَ ￴ دو جتائیں ڈبّہ وتی کوپگاں زُرت نہ کنت۔ اے نیام  ءَ ￴ ہما زالبول کہ لوگاں نشتگ اَنت آ وڑ وڑیں ذہنی، مالی  ءُ ￶ چاگردی جیڑہانی دیپمان بوتگ اَنت۔ ہمے درد  ءُ ￶ دورانی سگّگ  ءَ ￴ پد اے ٹولی (کہ چاگرد  ءِ ￵ پنجاہ درسد اِنت)  ءَ ￴ توکل کتگ  ءُ ￶ مروچی جنگ  ءَ ￴ ہوار چاگردی  ءُ ￶ سیاسی جنزانی سروکی  ءَ ￴ کنگ  ءَ ￴ اِنت۔

مروچی بیگواہیں براتانی شوہاز  ءَ ￴ ہمے زالبول کہریں زمستان  ءُ ￶ آسیں گرم  ءَ ￴ دگانی سر  ءَ ￴ نشتگ  ءُ ￶ وتی بیگواہیں بلوچ براتانی آجوئی  ءِ ￵ جہد  ءَ ￴ چہ زند  ءِ ￵ درائیں آسراتیاں دزکشّ بوتگ اَنت۔ مروچی کسّ اشاں اے شگان  ءَ ￴ جت نہ کنت کہ شما زالبول اِت، وتی لوگاں بہ نند اِت۔

چاگردی  ءُ ￶ سیاسی سروکی  ءَ ￴ ہوار زند  ءِ ￵ ہر پڑ  ءَ ￴ ہوار بوہگ  ءَ ￴ پد بلوچ شیرزالاں اے ھبر منّارینتگ کہ بلوچ زالبول ءَ ￴ اینچو ھاٹیگ است کہ آ مردینانی ھمسری  ءَ ￴کت بہ کنت۔ 

 گڑا چیا اے روچ  ءَ ￴ ہمے بلوچ شیرزالانی نام  ءَ ￴ مہ کن ایں کہ آ اے قبائلی  ءُ ￶ نیم قبائلی چاگرد  ءَ ￴نہ تہنا پہ وتی حقاں دگانی سر  ءَ ￴ در کپتگ اَنت بلکیں وتی براتانی پہازگ  ءِ ￵ ڈبّہ اوں وتی کوپگاں زرتگ اِش۔