دریا ءِ ملگزاریں مجانی شاعر۔۔۔قاسم فراز

 

گوں قاسم فراز ءَ من تہنا یک رندے پہ ادارکی دُچار کپتگاں ءُ یکجاہ نشتگ ءُ چاہے وارتگ۔ بلئے دُچار کپگ ءَ پیسر دیری یک رندے ماہتاک سنگت ءَ من قاسم ءِ شاعری ءِ سر ءَ نیمگ ءُ نیم سوئیں نبشتانکے نبشتگ ات کہ آئی ءِ سرھال ات ”ترا گشاں“ ۔ گڈّ ءِ ہمے نبشتانک ءَ من مزنیں مدّتے ءَ تاں قاسم نہ ونت ءُ برے برے آئی ءَ را فیس بک ءَ دیست کہ یکّوئی دگرانی سر ءَ وتی زہراں درشانگ ءَ اَت۔ برے اے۔آر داد ءِ پسّو ءَ کتابے نویسگ ءَ ات  ءُ برے منیر مومن ءِ شاعری ءَ سنگ ءُ پارسنگ کنگ ءَ اَت۔

چوناہا بلوچی لبزانک ءَ اے منّگ ءُ نہ منّگ نوکیں ھبرے نہ اِنت۔ بنداتی دور ءَ ما بہ چار ایں، اے ھلّت چموداں مارا گون اِنت کہ ہر یکّے گشیت من نہ کُشتگ ھلار نہ اِنت ءُ پدا من وت ہمے ھبر ءَ ھیران باں کہ ہر یکّے ءَ وتی جتائیں ٹولی یے جوڑ کتگ ءُ اگاں تو آئی ءَ گوں بہ نندئے دومی ٹولی ءِ نبشتہ کارے ءِ سر ءَ گپّ بہ کن ئے پورا تئی ورگ ءَ پاد کئیت۔ ہمے ٹولی بازی کہ وت گڑ ءُ وتساچ انت ءُ نہ کہ چریشاں لبزانک ءَ نپے رسگ ءَ اِنت ءُ نہ وانوکاں من کدی اوں نہ لوٹ اِتگ کہ بے سریں ٹولی بازیانی بہر بہ باں۔ منی باریگ ءَ ہرکس کہ نبشتہ کنت من آئی ءَ واناں ءُ کسے ءِ وانگ ءَ پد اگاں من آئی ءِ سر ءَ چیزے نبشتہ کنگ ءَ مجبور باں گڑا الّم کناں، من ہجبر اے گپّ ءَ دل ءَ نیاراں کہ دومی ٹولی ءِ مردم چے گش اَنت۔

قاسم فراز ہما شاعرانی رم ءَ ھوار اِنت کہ آ ترا وانگ ءَ مجبور کنت۔ یک برے تو آئی ءِ وانگ ءَ بندات کن ئے پدا دل نہ گشیت کہ یلہ کن  ئِے۔ ھاس قاسم ءَ لچّہ وَ انچو کماتگ اَنت کہ آئی ءَ پد آئی ءِ رندگیرانی مزنیں لڑے دیما اتکگ۔

ہر نوکیں چیزے کہ دیما کئیت کوہنیں روایتانی دیوال یکبرے الّم آئی ءِ دیما میلانک بنت۔ ہمے ڈول ءَ اشرف سربازی نبشتہ کنت کہ عطا شاد، من ءُ آزات جمالدینی ءَ کہ ”آزات لچّہ“ ماں بلوچی ءَ رواج دات، کوہنیں تب ءِ شاعراں مارا ملنڈ کت ءُ گشت کہ اے وَ شاعری یے نہ انت۔ ابید رد ءُ پیشرد ءَ چوں شاعری بوت کنت۔ آ درور دنت ءُ گشیت کہ انچو بندات ءَ لاؤڈ سپیکر  کہ جوڑ بیت ملّا گش اَنت لاؤڈ سپیکر ءَ کارمرز مہ کن اِت کہ اشی ءِ تہا شیتان ءِ آواز مان اِنت، بلئے مروچی ما گند ایں کہ چوشیں مسیتّے نیست کہ بے لاؤد سپیکر ءَ ہود ءَ بانگ بہ بیت ءُ چوشیں ملّا یے نیست کہ ابید اشی ءَ وعظ بہ کنت۔ مروچی درساں اشی ءَ را وتی کتگ۔ نوکیں چیزے کہ کئیت آ پہ وت راہ ءُ در وت پچ کنت۔

ہمے ڈول ءَ قاسم اوں بلوچی شاعری ءَ نوکیں تبے ءِ رواج دیوک اِنت۔ بلوچی شاعری ءَ انچو کہ عطاشاد روایت پروشیں شاعرے ءُ آئی ءَ وت ءَ را چہ کوہنیں گر ءُ بنداں آجو کتگ، ہمے ڈول ءَ قاسم ءَ اوں وتی وھد ءِ روایتی لیکہ ءُ کوہنیں رھبند مان نیاؤرتگ انت ءُ تہنا کشکے ءَ در کپتگ کہ وتی راہ ءَ وت بہ شوہازیت۔

ہمے نیام ءَ بلوچی شاعری ءِ سئے انچیں نام اَنت کہ ہر یکّے ءَ پہ وت ءَ جتا راہے شوہاز اَتگ ءُ شاعری ءَ را وتی رنگاں رتکگ۔ منیر مومن، منظور بسمل ءُ قاسم فراز۔ اشاں ابید امبر سمین ءُ آصف شفیق ءَ اوں باز جوانیں لچّہ نبشتگ بلئے آہاں اینچو نام درآؤرت نہ کت چو کہ اے سئے ئیں شاعر اِتنت۔ اے ہر سئے ئیں جتا جتائیں درشانداب ءِ واہند اَنت۔ منیر ءِ رنگ بلوچی اِنت ءُ شاعری ءِ تب جتا اِنت، بسمل ءِ رنگ ءُ تب ہردو بلوچی اَنت بلئے شاعری چہ روایتاں سستگ  ئِے، قاسم ءَ بلوچی ءِ جند ءِ تب مٹّ کتگ ءُ آ ہما اوّلی مردم انت کہ درامدیں گالان ءَ وتی شاعرک ءَ جاگہ داتگ  ئِے۔ اے کتہ کاری مارا آصف شفیق ءِ گوٛر ءَ اوں گندگ کئیت، بلئے قاسم ءِ وتی تبے ءُ آئی ءِ شاعری ءِ موسم جتا اِنت۔

پدا شاعری ءَ نوکی تہنا نوکیں گالانی کارمرزی نہ اِنت بلکیں شعر ءِ شعریت ءُ شاعر ءِ درشانداب آئی ءَ چہ ایندگراں جتا پجّارے دنت۔ پدا شرّیں شعر گشگ یکّے وَ بودے ءُ دومی مزنیں جکانسری یے لوٹیت، پہ راہ ءُ رواجی جوانیں ساچشت کدی ساچگ نہ بیت۔ شرّیں شاعری ءِ بابت ءَ قاسم ءِ کتاب ءِ پیشگال ءَ منیر مومن گشیت:

”شرّیں شعر دگہ ہچ نہ کنت، بلئے یک کارے الّم کنت کہ ابیتکی یے سہڑینیت، ھورکیں جاگہے پُر کنت۔“

اسل ءَ شاعری ءِ جند اوں ہمے کار ءَ کنت۔ مردم شعر یا لبزانک چیا وانیت یا پرچا بہ وانیت؟ تنیگت ءَ اوں اشی ءِ دلجمیں پسّویے کس دات نہ کنت۔ عثمان جامعی نبشتہ کنت:

” ادب کا ایک کمال یہ بھی ہے کہ وہ ہماری تہذیب کرتا ہے، ہماری نظر اور دل کو وسعت دیتا ہے، ہمارے رویوں کو معتدل بناتا ہے، ہماری روح اور فکر کو بالیدگی عطا کرتا ہے۔ گویا ادب کا مطالعہ ہمیں آدمی سے انسان، اور انسان سے ایک بہتر انسان میں تبدیل کرتا ہے۔“

من نہ زاناں کہ لبزانک پہ دل مردم ءِ ردوم ءَ آئی ءَ کمک کنت یا نہ کنت چو کہ مرد گشیت، بلئے ھئو لبزانک یک چاڑے ، یک کیفیتے ءُ وانوک ءَ زند ءِ جتائیں پہناتاں چہ آشنا کنائین ایت۔ پدا جوانیں ساچشتے کہ پہ وانگ ءَ رسیت مردم ءِ دل گشیت آئی ءَ یکتاب ءَ بہ وان۔ قاسم ءِ شاعری اوں انچوش انت کہ آئی ءِ ہچ شعر ءِ یک رندے وانگ ءَ چہ دل سیر نہ بیت۔

پہ درور قاسم گشیت:

سال ءُ ماہ گوستگ انت

گوات کشّیت نہ پلّانی تاکے سریت

نود شنزنت نہ دور ءَ چہ آوازے کئیت

تیرے ءِ سازے کئیت

چندں بے رونقیں

ژند ءُ پندیں لفافہ ءُ من

انتظار ءَ آں بئیت انت کسّے

سیاہ ءُ زنگ گپتگیں 

روچ ءَ شپ کپتگیں

تالا ءَ پچ بہ کنت

مارا مئے،

دیما لگّوگیں ڈسّ ءُ نشان ءِ سر ءَ

سر بہ کنت

اے انچیں لچّہ یے کہ تہنا ہمیشی ءِ سر ءَ سرجمیں نبشتانکے  نویسگ بوت کنت۔ شعر ہما وھد ءَ مزن بیت کہ آئی ءِ معنا نزّ مئیت بلکیں معنا ءِ شاھگانی ءُ شہار ہمنچو مزن بہ بیت کہ آ نزّارگ مہ بیت۔ آئی ءَ ہرکس ءُ ہر دور ءِ مردم وتی وڑ ءَ معنا دات بہ کنت۔ شعر اگاں دور ءِ پابند بہ بیت یا ھاسیں معنایے ءِ پژدر ءَ نویسگ بہ بیت گڑا وت ءَ را زندگ داشت نہ کنت۔

قاسم ءِ گوٛر ءَ چو کہ من سما کتگ زند ءِ مستریں معنا وت بے معنائی انت۔ چو کہ ہمے لچّہ ءَ وت درا بیت کہ بے معنائی ءِ چنچو معنا بوت کن انت۔ پدا شرّیں ساچشت کار ءَ را شرّیں نگد کار ھم پکار اِنت۔ لس وانوک بس شعر ءَ وانیت ءُ وت ءَ را وشنود کنت۔ چو کہ منی ڈولیں وانوکے ءِ نزّ ءَ اے انچائیں لچّہ یے بوت کنت کہ آئی ءَ تو یک ساھتے ءَ وان ئے ءُ بس ہمنچو گشئے کہ ”واہ چونیں شعرے۔“ وانوک تہنا ہمے کار ءَ کت کنت، بلئے نگد ءِ وتی راہ ءُ رھبند انت ءُ آ ساچشت ءِ تل ءُ توکاں ایر کپیت ءُ آئی ءِ مجگاں سر بیت۔ پدا اوں جوانیں شعرے ءِ معنویت بے آسر اِنت۔

چوکہ اے لچّہ ءِ کارست انت آ گوں لفافہاں ھوار اِنت۔ لفافہ  ءِ جند ءِ باز معنا بوت کن انت۔ یکّے وَ اے پوشے کہ نمدی مان کنگ بنت۔ پوش وت رازدارے، پہازوکے، ڈسّے ءِ واہند اِنت  ءُ دگہ بازیں معنا یے چریشی ءَ زورگ بیت، بلئے ہمے لفافہ وت دگرے ءِ چمدار اِنت۔ وت ہچ جاگہ شت نہ کنت، نہ وتی بکس ءِ کبل ءَ وت بوتک کنت ءُ نہ جند ءِ جاگہ ءَ چہ ٹل اِت کنت۔

اسل ءَ اے زند اِنت، ءُ ما وت چو لفافہ ءَ اے دنیا ءِ گر ءُ بنداں انچو بندیگ ایں کہ مئے ہچ کار مئے وس ءُ واک ءَ نہ انت ءُ نہ کہ ما وت ءَ را وت معنا یے دات کن ایں ءُ نہ کہ ہما مئے جاہ اِنت ہود ءَ وت ءَ را داشت کن ایں۔

زند ءِ ہمے بے معنائی ءُ ہمے نادزرسی لس مردمے ءَ بگر داں، گلامیں راج ءُ زندان ءَ بندیں بندیگے ءِ کسّہ بوت کنت۔ ہمے شعر ءِ زیباہی انت ءُ ہمے قاسم ءِ کمال انت کہ آ شعر ءَ یک جاہے بندیگ نہ کنت ءُ نہ کہ آئی ءَ ھاسیں دورے ءَ گوں بندیگ کنت۔

کتاب ءِ پیشگال ءَ اے۔آر داد نبشتہ کنت:

”نوکیں لچّہ کاری ءِ سر ءَ مردم گلگ کن انت کہ ما اشی ءَ سرپد نہ بئیں،بائد انت گلگ بہ بیت پرچا کہ ہمے گلگ کنگ ءِ معنا اش انت کہ آ گوں نوکیں چیزے ءَ دچار کپتگ انت۔“

قاسم اوں بندات ءَ ہما شاعرانی رم ءَ ھوار بوتگ کہ مردماں گشتگ آئی ءِ شعر معنا کنگ نہ بنت۔ لس وانوک ءَ چہ آئی ءَ اے گلگ بوتگ  بلئے چو کہ عطا ءُ قاسم ءِ دور ءِ وانوکانی نیام ءَ مزنیں پرکے است، پمشکا قاسم ءَ لہتیں مردم بوتگ کہ آئی ءَ را ونتگ اش ءُ سرپد بوتگ انت۔ پمشکا اے نوکی ءَ اینکاسیں گلگے نہ بوتگ۔ بلّے تُری ہما دور ءِ لہتیں لبزانکی ”سروکاں“ گلگ کتگ کہ آ دری زبانانی لبزاں کارمرز کنت، بلئے مرچی اے وڑیں شعر ھساب نہ بنت کہ دری زبانانی لبزاں کارمرز کن انت۔ گڑا قاسم ءَ کہ اے نوکیں ربیتے دیما آؤرتگ اے وَ بد نہ بوت، مردم گوں نوکیں رپکاں پجّاروکی بوت انت ءُ مروچی ہما تب ءَ نوکیں ورنائیں شاعر ھم نبشتہ کنگ ءَ انت۔

قاسم ءَ تہنا لچّہ نوکیں تبے ءَ نبشتہ نہ کتگ بلکیں آئی ءَ دستونک ھم وتی رنگ ءَ گوناپ داتگ۔ پہ درور اِد ءَ لہتیں بنداں بچار اِت:

”لبز یکّین انت دو مانا آں من ءُ ایوکی 

آس شرتر ءُ نئے پہ من ءَ گنتر آپ انت

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

مئے زند دیگر ءَ مُرگے ءِ کسّہ انت کہ گوزیت

مئے اھد ءَ ساری ءَ ساھگ کپنت پدا دیوال

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

تو وتی چنڈاں چناں کن من وتی واباں دل ءِ

بے ترا است انت چراگے بے من ءَ ہامین بیت

۔۔۔۔۔۔۔۔

کئے ترا سہتے بہ گندیت ءُ من ءَ معنا بہ کنت

واب دیوالاں نہ دیستگ آگہی دروازگ ءَ

۔۔۔۔۔۔۔۔

اد ءَ ہر دستونک ءِ جتائیں بنداں انچیں ندارگے، انچیں موسمے ءُ انچیں چاڑ ءُ جاہے جاہے انچیں تورشتے گون اِنت کہ سرجمیں کیفیتے بیان کت کنت۔  اگاں دیوالانی وابانی کسّہ کنگ بہ بیت یا دروازگانی آگہی ءِ، اے وت انچیں چیدگ انت کہ ہریکّے ءِ پژدر ءَ معناہانی امبارے است۔ قاسم ءِ دستونکانی مستریں جوانی اش انت کہ آئی ءَ چیدگ وت ساز اِتگ انت ءُ وتی معناہاں کارمرز کتگ انت۔ اگاں دیوال جاگہے پیسر ءَ کارمرز بوتگ، قاسم ءَ ہما روایتی رنگ ءَ کارمرز نہ کتگ ءُ شبین ءَ چہ گیش مہکمیں شاعری ءِ نشانی چیدگ اِنت۔ چیاکہ چہر ءُ شبین ءِ معنا کنگ ارزان تر اِنت ءُ چیدگ ہما ڈول ءَ کہ کارمرز بیت وتی معنا ءَ ہما ھساب ءَ بدل کنان کنت۔ اے نوں شاعر ءِ سنچ ءَ کار داریت کہ آ وتی لبزاں چوں رد ءُ بند دنت ءُ وتی ازمی کلات ءَ چنچو مہکم کت کنت۔

یا ہمے کہ دل ءِ وابانی چنگ ءِ باری کئیت اوں اد ءَ وانوک چٹ اجکّہ بیت کہ اے وابان ءَ کجا بہ شوہازیت یا ہمے وابانی آدینک ءَ وت ءَ را چون بہ گندیت۔ واب ءِ ہزار معنا انت بلئے ہما واب کہ کپتگ انت ءُ چنگ لوٹ انت، آ کجام واب انت؟ یا چونیں واب انت؟ یا شاعر وتی ہمسفر ءَ گشیت کہ ”تو وتی چنڈاں چناں کن من وتی واباں دل ءِ“ اد ءَ وَ سرجمیں معنایے وانوک گیشّینت نہ کنت۔ بلئے دومی بند ءَ کہ وانیت: ”بے ترا است انت چراگے بے من ءَ ہامین بیت“ نوں سر پِر بیت کہ اے کارست چیا چو نا اُمیت انت یا اشی ءَ پہ ہچ چیز معنایے نہ داریت چیا۔ اسل ءَ آئی ءَ را سما انت کہ ما بئیں یا نہ بئیں چراگ بل انت ءُ وھد وتی گاماں رؤت، گڑا ما استیں چیا؟ ءُ ہمے استی ءِ جست اسل ءَ درائیں جستانی پسّو انت۔ بے معنائی وت دگہ معنا ودی کنت ءُ قاسم ءِ شاعری ءَ باز جاگہ من کہ واناں من ءَ ساجد حسین ءِ دانک گیر کا انت۔

منیر مومن ءِ شاعری ءِ بابت ءَ ساجد حسین ءِ نبشتانک ”منیر ءِ شعر چوں معنا دیئنت“ ءِ تہا ساجد نبشتہ کنت کہ منیر ءِ شعرانی دوئیں کڑیاں دانکہ تو سرجمی ءَ سرپد مہ بئے ءُ منیر ءِ لبزانی سیادی ءَ سرپد مہ بئے ہجبر آئی ءِ شعرانی معناہاں شوہاز اِت نہ کن ئے۔“

قاسم ءِ دستونک اوں انچوش انت۔ اگاں لبزانی سیادی ءُ قاسم ءِ چیدگانی کارمرزی ءِ رپک ءَ یکّے سرپد مہ بیت انچو پہ وانگ ءَ بگندئے شعر ءِ شیرکنی ءَ وشنود بہ بیت بلئے معنا ءِ زر ءَ ماندات نہ کنت۔

دستونکاں ھوار لہتیں لچّہ قاسم ءَ انچیں ساچ اِتگ کہ آ مرچیگیں دور ءَ اوگام جوڑ بوتگ انت۔ چو کہ ”who is next?"  اے لچّہ تہنا یک دورے ءِ عکاسی ءَ نہ کنت بلکیں بنی آدم ءِ مچّانکی جیڑہ ءُ مچّانکی تب ءَ پدّر کنت۔ سیاسی چاگرد ءَ چہ در اوں اے لچّہ ءِ معنا نزّارگ نہ بیت۔ 

قاسم ءِ شاعری ءِ سر ءَ فیس بک ءِ ڈولیں جاگہے ءَ وَ ہچ گشگ نہ بیت۔ آئی ءِ یک لچّہ یے ءِ سر ءَ سرجمی ءَ تران کنگ جنجالے، سرجمیں کتاب وَ مزنیں ھبرے، بس مئے واھگ انت کہ آ انچو نویسان بات۔